Tôi cảm thấy rất vui khi bể cá cảnh biển của mình được bầu chọn là bể tiêu biểu của tháng 03/2017. Được lọt vào danh sách các bể cá có “số má” trên diễn đàn mà tôi đã theo dõi, thán phục nhiểu năm qua là một niềm vinh dự không thể tả xiết.

Nhằm tái hiện lại góc đại dương mini tại gia, trong bài viết này, tôi sẽ cố gắng tóm tắt các trải nghiệm của mình (bao gồm cả những trải nghiệm xấu) với bể cá cảnh biển của tôi

• Bắt đầu từ những ngày còn đi học, tôi đã nuôi dưỡng niềm đam mê với cá cảnh. Bể cá cảnh đầu tiên là sản phẩm được xây dựng mô phỏng theo bể thuỷ sinh mà cha tôi xây dựng. Làm công việc bán thời gian tại một vườn thuỷ sinh, tôi may mắn có thêm kiến thức về các loại cây. Tuy rằng, bia bọt và đàn bà đã ngăn trở niềm đam mê với bể cá của tôi một thời gian. Song, chỉ cho tới khi chứng kiến “chiến tích” – bể cá cảnh biển của anh trai tôi, niềm đam mê ấy lại bùng lên, thiêu đốt tâm can. Vẻ đẹp và sự phong phú mỗi khi ngắm bể cá cảnh biển khiến tôi choáng ngợp. Chúng giúp tôi quên bẵng đi mọi sự đang diễn ra xung quanh.
• Tôi và vợ đã cùng nhau đi tới cửa hàng bày bán thiết bị bể cá, tìm kiếm một bể cá cảnh dành cho con gái chúng tôi nhân dịp sinh nhật cô bé. Tại đây, chúng tôi đã không thể rời mắt khỏi bể cá cảnh biển trưng bày của cửa hàng. Nài nỉ vợ chán chê, cuối cùng tôi cũng thành công mang được về bể cá 180 lít yêu quý đó.
• Trong năm đầu tiên, tôi đã khá thành công trong việc nuôi cá và san hô mềm. Trái ngược lại, lũ san hô cứng chỉ sống được vài tháng rồi chết dần chết mòn. Nguyên nhân chính là do tôi đã sử dụng sai chủng loại và thiết bị có chất lượng kém. Sau 18 tháng, tôi quyết định đầu tư vào một hệ thống bể nghiêm chỉnh và nó chính là hệ thống bể hiện tại mà bạn có thể thấy ở đây. Mọi thứ trong chiếc bể cũ này của tôi đều tương đối hoàn hảo chỉ trừ hệ thống chân bể đã quá cũ và cần thay mới. Tôi khá là tiết kiệm trong việc đầu tư vào thiết bị hay nâng cấp bể. Nguyên nhân là do thoả thuận với tôi và vợ rằng số tiền tôi chi trả cho bể cá phải bằng đúng số tiền tôi đưa cho nàng . Thoả thuận này khiến tất cả các chi phí dành cho bể cá đều đội lên gấp đôi. Cố gắng lách luật, tôi chỉ sử dụng các thiết đã qua sử dụng hoặc tái sử dụng lại những thứ có sẵn trong bể.

Chi tiết hệ thống

 Như đã nói ở trên, hệ thống bể của tôi là bể đã qua sử dụng và cần can thiệp nhiều để hoạt động tốt. Tôi thay thế bể lọc cũ với kích thước 1000mm x 500mm x 500mm bằng bể lọc mới kích thước 1200mm x 600mm x 600mm. Bể lọc cũ nhỏ hơn so với các thiết bị tôi muốn sử dụng. Tôi thậm chí không thể cho vừa máy tách bọt protein skimmer.

• Thay thế bể lọc cho một hệ thống bể cá đang hoạt động là một cơn ác mộng nhưng cũng khá thú vị. Nếu có điều kiện, tôi còn muốn có bể lọc to hơn nữa để  tăng tính ổn định và hiệu quả lọc của bể. Ở bể lọc mới, máy tách bọt (protein skimmer) thải loại hầu hết chất bẩn trong bể.
• Bể chỉ có một đường nước lên và một đường nước xuống do thiết kế của chủ cũ. Tôi muốn làm hệ thống hút đẩy 3 đường ống để an toàn và hệ thống hoạt động bớt ồn hơn.
• Tôi đã nuôi bể cá này được 3 năm và muốn thay thế bằng bể mới vì rất nhiều thiết bị đã quá cũ và cần được nâng cấp. Bể kính cũng đã có nhiều vết xước và chân bể không còn vững chắc nữa.

 

Ánh sáng

• Tôi sử dụng ánh sáng T5 cơ bản trong bể cũ và thấy nó cũng tạm được. Tuy nhiên sau khi thấy bể của người bạn sử dụng đèn LED, tôi bị mê hoặc bởi chất lượng ánh sáng đèn LED bởi nó quá đẹp và lung linh.
• Tôi quyết định chuyển sang sử dụng đèn Maxspect R420W 130W. Đây là một hệ thống đèn tuyệt vời nhưng lại không đủ sáng phù hợp cho bể dài 1200mm. Vì vậy tôi đã chuyển sáng đèn Evergrow IT2120 Pro Reef II – một cây đèn giá rẻ hơn.
• Cây đèn này không thực sự đẹp nhưng nó hợp túi tiền và cho chất lượng ánh sáng tương đối. Do tôi đã bắt đầu nghiện san hô cứng nên tôi có khảo sát và nghiên cứu rất nhiều các bể tiêu biểu trên mạng. Hầu hết đều sử dụng đèn metal hoặc T5HO. Tôi không thích đèn metal vì chi phí thay bóng đèn mỗi 6 tháng là rất lớn. Đó là chưa kể tới việc các loại đèn này làm nóng phòng và tiêu tốn rất nhiều điện.
• Tôi cũng cân nhắc các loại đèn lai kết hợp giữa LED và metal nhưng không lựa chọn các loại đèn này vì quá đắt. Cuối cùng tôi phân vân giữa LED và T5. Tình cờ tại thời điểm này tôi mua được máng Sunpower 8x54w đã qua sử dụng và quyết định sử dụng luôn máng đèn này. Dưới đây là chi tiết về các loại đèn tôi lắp trong máng theo thứ tự từ ngoài vào trong: Narva Blue, Narva Blue, Giesemann PowerChrome Aqua Pink, Narva Blue, Coral Plus, Gieseman Super Actinic, Narva Blue, Narva Blue.
• Tôi có thể sẽ đổi một bóng Narva Blue thành Coral Plus. Trước đây tôi có lắp một bóng Aquablue Special nhưng màu ánh sáng quá xanh nên tôi đã đổi thành bóng Actinic. Tôi thấy nhiều người coi thường bóng actinic vì có độ PAR thấp. Tuy nhiên chúng có chỉ số PUR cao (đo lượng ánh sáng hữu dụng san hô có thể hấp thụ). Đây là cảm nhận cá nhân của tôi vì tôi không có đồng hồ đo ánh sáng. Cảm nhận này do tôi đúc kết từ việc quan sát san hô và hành vi của chúng dưới các loại ánh sáng khác nhau.

Dù tôi đã thành công với T5 nhưng tương lai tôi sẽ sử dụng LED vì tôi là fan của thứ ánh sáng lung linh huyền ảo ấy. Tôi đang rất ưng bộ đèn Radion của Ecotech Marine vì chúng cho phép hiệu chỉnh và trộn màu ánh sáng (do tôi rất thích “vọoc vạch” nghịch ngợm)

 

Hệ thống tuần hoàn nước và tạo sóng

• Như nhiều người chơi bể cá cảnh biển có kinh nghiệm khác, tôi hoàn toàn tin tưởng rằng trái tim của bể cá cảnh là bơm tuần hoàn. Vì lý do này, tôi quyết định sử dụng bơm Ecotech Vectra M1. Tôi điều chỉnh để bơm chạy 70% công suất tối đa. Lý do tôi chọn máy bơm này không chỉ vì tính năng nâng cao đa dạng của nó (tôi cũng không sử dụng hết) mà còn vì hiệu suất đáng tin tưởng của nó. Trước đây tôi có sử dụng bơm Jebao nhưng quyết định thay thế nó vì không dám nghĩ đến những rủi ro có thể xảy ra khi bơm hỏng.
• Nước được bơm từ bể lọc lên bể chính qua ống mềm trước khi được lắp vào ống cứng.
• Trong bể chính, tôi lắp 2 máy tạo sóng MP40wQD . Tôi rất ấn tượng với máy tạo sóng của Ecotech vì nó chạy rất êm và gần như không có tiếng động. Cả 2 máy tạo sóng được lắp so le về hai hướng đối điện của bể để tạo dòng chảy ngẫu nhiên.
• Cả 2 máy tạo sóng được điều khiển bởi bộ điều khiển GHL Aqua. Bộ điều khiển này tự động thay đổi các chế độ tạo sóng một cách ngẫu nhiên trong ngày để giả lập các điều kiện dòng chảy khác nhau. Tuy nhiên, san hô trong bể của tôi hiện đã quá lớn đến nỗi tôi liên tục phải để máy tạo sóng chạy ở chế độ mạnh nhất để đảm bảo luồng nước đủ mạnh trong mọi ngõ ngách. Hiện tôi đang chạy cả 2 máy tạo sóng này ở 100% công suất và sẽ sớm phải bổ sung thêm một máy tạo sóng thứ 3. Tôi đang cân nhắc một chiếc Ecotech MP40wqd hoặc một bộ Gyre XF250 để giảm tải cho 2 máy tạo sóng hiện hữu.

 

Điều hòa nhiệt độ bể cá

• Tôi đang sử dụng 2 sưởi titan 250W của hãng Schego. Đây là loại sưởi tốt nhưng tôi phải sử dụng 2 bộ điều khiển nhiệt độ riêng biệt. Tôi sử dụng bộ điều khiển trung tâm GHL để kiểm soát nhiệt độ và cố gắng duy trì ở mức 27 độ C và dao động không quá 0.2 độ C. Nhiều ý kiến cho rằng nhiệt độ trên là quá cao và rằng tôi nên giảm xuống 25 độ C hoặc 26 độ C nhưng tôi muốn duy trì ở 27 độ C để đạt được hiệu năng vi sinh cao nhất.
• Lý do duy nhất khiến tôi cân nhắc giảm nhiệt độ bể là vì tại nhiệt độ thấp, bể sẽ có chỉ số bão hòa oxy cao hơn và làm tăng độ pH trong bể. Tuy nhiên, pH trong bể của tôi hiện trong ngưỡng  7.9-8.1 nên tôi khá hài lòng và không muốn thay đổi gì thêm.
• Trong các tháng hè, tôi sử dụng máy làm mát nước Hailea 150A. Máy này chạy khá ồn và hầu như chỉ sử dụng khi trời đặc biệt nắng nóng. Tuy ồn nhưng máy làm mát nước này khá hiệu quả trong việc giúp tôi kiểm soát nhiệt độ nước ở ngưỡng cho phép.

Hệ thống lọc nước bể cá

• Dù chơi cá cảnh biển không lâu nhưng tôi đã thử hầu như hết các phương pháp lọc khác nhau như bio pellet, rowaphos, bẫy rong, phương pháp Berlin. Phương pháp nào cũng có hiệu quả tốt nếu sử dụng đúng. Tuy nhiên, tôi sử dụng vodka vì nó khá rẻ. Suốt 3 năm qua tôi dùng vodka trong bể và đã có giai đoạn sử dụng gần như 100ml mỗi ngày. Hiện nay tôi dùng 20ml mỗi ngày do bể nuôi nhiều cá. Vodka là nguồn thức ăn cho vi sinh. Các vi sinh này giúp phân hủy NO3. Hiện nay nồng độ NO3 trong bể là 5ppm. Tôi hài lòng miễn là nồng độ NO3 ở trong mức 1ppm tới 20ppm.
• Tôi không còn sử dụng tất lọc nữa vì tôi lười và ngại giặt tất lọc. Thay vào đó, tôi thau bể lọc mỗi 6 tháng. Lá phổi của bể cá cảnh biển này là máy tách bọt protein skimmer NYOS Quantum 220. Máy tách bọt này quá lớn cho bể của tôi nhưng tôi khá hài lòng vì nó đảm bảo chất thải được tách ra hiệu quả nhất trước khi phân hủy thành chất độc. Ngoài ra, nó giúp trộn không khí vào nước hiệu quả hơn qua đó giúp tăng chỉ số pH.
• Tôi dùng lò đựng vật liệu Vertex RX-U 1.5 để đựng rowaphos. Đây là một lò đựng vật liệu rất tốt và chắc chắn. Tôi sử dụng vật liệu lọc Rowaphos để khử PO4 một cách triệt để nhất có thể sao cho nồng độ PO4 không bao giờ vượt quá 0.1. Bể cá của tôi không có rêu tóc và rêu hại. Đây là kết quả của việc đạt được sự cân bằng dinh dưỡng trong bể cá. Đầu ra của lò khử PO4 được đưa vào đèn tia cực tím TMC 600.
• Tôi đặt toàn bộ các đầu dò chỉ số của hệ thống kiểm soát GHL trong khoang lọc giữa vì đây là khoang lọc ổn định nhất có chiều cao cột nước không thay đổi.
• Một điều rất đáng ngạc nghiên là bể lọc của tôi đầy quỳ chân ngỗng – Aiptasia nhưng bể chính thì tuyệt nhiên không có. Lượng quỳ chân ngỗng này chắc chắn cũng giúp ích đôi chút trong việc lọc nước. Do chúng không bén mảng lên bể chính nên tôi cũng không quan tâm đến việc loại bỏ chúng. Nếu chúng không làm bạn ngứa mắt nhưng lại có ích trong việc lọc nước thì loại bỏ chúng đâu có ích lợi gì đúng không?
•  
• Tôi cố gắng cho cá và san hô ăn nhiều nhất có thể. Điều này có thể gây tranh cãi và tôi không có phương pháp khoa học nào chứng minh lợi ích của việc này ngoại trừ việc tin vào mắt và khả năng cảm nhận của mình. Tôi tin vào việc cho ăn nhiều và lọc thật tốt sẽ giúp bạn có bể san hô đẹp và mạnh khỏe. Tôi đúc kết được một điều rằng, bể đẹp nhất là khi cho ăn thường xuyên.

 

Phương pháp bổ xung vi chất cho bể cá cảnh biển

• Tôi sử dụng máy bơm vi lượng GHL để bổ xung canxi, alk, ma-giê và vodka. Tôi phải đo các chỉ số hàng tuần để thay đổi lượng vi chất bơm vào bể liên tục để đặt được độ ổn định và chính xác cao nhất. Đây là một việc hết sức quan trọng vì tính ổn định của các chỉ số nước là yếu tố sống còn với bể san hô cứng. Tôi phụ thuộc hoàn toàn vào bơm vi lượng để bổ sung 3 loại vi chất chính. Việc này chỉ có thể làm tốt nếu tự động hóa thông qua bơm vi lượng.
• Tôi sử dụng các loại hóa chất bổ sung dạng bột vì những loại này rẻ hơn hóa chất bổ sung dạng nước đã được các nhà sản xuất pha sẵn. Lượng chất bổ sung tôi bơm vào bể hàng ngày như sau:

Calcium – 112ml

Alk – 221 ml

Ma-giê – 35ml

Vodka – 20ml

• Ngoài các chất trên, thỉnh thoảng tôi có bổ sung thêm Kali và I-ốt khi nồng độ các chất này giảm. Năm ngoái, tôi có sử dụng thử Aquaforest Probiotic nhưng kết quả là thảm họa cho dù tôi đã làm theo y hệt hướng dẫn sử dụng. Tôi không 100% chắc chắn rằng kết quả không như ý đó là hoàn toàn do AquaForest nhưng tôi đánh giá AquaForest là một sản phẩm tệ và không hữu ích. Sau khi ngưng sử dụng muối và sản phẩm của AquaForest, bể của tôi bắt đầu phục hồi trở lại. Bây giờ tôi chỉ tin và sử dụng các sản phẩm có thể đo và kiểm soát được.

 

Hệ thống theo dõi, quản lý chỉ số nước và tự động hóa thiết bị bể cá

• Tôi sử dụng thiết bị GHL Profilux 3.1a. Hệ thống này có thể dễ dàng nâng cấp các tính năng thông qua các module mở rộng. Thiết bị này cho phép điều kiển 12 ổ cắm thông qua 2 thiết bị cấp nguồn, theo dõi chỉ số pH, ORP và nhiệt độ. Bộ điều khiển này kiểm soát hệ thống bù nước Avast Marine Deluxe ATO thông qua hai van phao. Hệ thống này cũng quản lý cả sưởi, máy làm mát nước chiller, máy tách bọt, hai máy tạo sóng MP40wQD, bơm tuần hoàn Vectra M1. Ngoài ra, nó cũng kiểm soát hai bơm vi lượng GHL. Tôi thích bộ điều khiển này vì tất cả các bộ phận cấu tạo được thu gọn trong một hộp giống như bơm vi lượng mà không tách biệt ra như bộ điều khiển của APEX.
• Tôi sẽ không thể duy trì bể cá cảnh này nếu không có bộ điều khiển. Bộ điều khiển này không đẹp và dễ sử dụng như APEX nhưng nó có độ ổn định cao. Tôi đã từng sử dụng Profilux II và đó cũng là một bộ điều khiển rất tốt và ổn định. Bộ điều khiển này có đầy đủ các tính năng cơ bản mà tôi cần.
• Giao diện và cách điều khiển này không dễ làm quen nhưng nếu bạn cố tư duy như một người Đức thì sẽ thấy mọi việc nhẹ nhàng hơn rất nhiều.

 

Chế độ cho ăn

• Tôi cho bể ăn rất nhiều và không theo một lịch cụ thể nào cả. Nói chung mỗi lần cho ăn ,tôi cho ăn 3-4 viên thức ăn đông lạnh và vài nhúm thức ăn là của hãng Ocean Nutrition. Tôi trộn đều nhiều loại thức ăn lá với nhau (Prime, Formular II và Brine Shrimp) để đảm bảo đủ dinh dưỡng. Thỉnh thoảng tôi cũng bổ sung thêm rong biển khô. Tôi cho cá hoàng đế ăn tôm luộc hàng ngày.
• Tôi tin rằng phân cá là thức ăn san hô tốt nhất. Tôi có bổ xung thêm thức ăn Calanus và thức ăn san hô dạng bột Reef Roid.
• Tôi đã không cho hải quỳ ăn được một thời gian dài sau khi nó trở nên lớn hơn. Tuy nhiên, nó vẫn được nuôi dưỡng nhờ nguồn thức ăn thừa của cá và san hô. Hai con cá hề đã làm tổ lâu năm trong hải quỳ cũng mang thức ăn đều đặn về cho quỳ.
• Chắc bạn cũng đoán ra là tôi không có chế độ cho ăn đặc biệt cho đội dọn bể. Chúng rất chăm chỉ dọn dẹp nền cát mỗi đêm và giúp tôi hạn chết rêu hại. Tôi chỉ cần cạo rêu mặt kính 2 lần mỗi tuần.

 

Chế độ chăm sóc bể định kỳ

•  Tôi luôn muốn dành nhiều thời gian và chăm sóc bể một cách chỉn chu. Tuy nhiên, do lịch làm việc bận rộn nên tôi thường bỏ lỡ lịch chăm sóc. Tôi luôn cố gắng để thay nước 10% mỗi tuần. Mỗi tuần, bể của tôi bay hơi khoảng 40 lít nước và được bù trực tiếp thông qua máy lọc RO. Tôi rất may mắn sống tại khu vực có nguồn nước máy sạch, TDS nước máy đầu vào chỉ là 63.
• Tôi vệ sinh mặt kính hai hoặc ba lần mỗi tuần, tùy lịch khách có tới nhà thăm viếng hay không. Tôi chỉ lau kính lưng bể hai hoặc ba lần mỗi năm. Than hoạt tính được thay mới mỗi tháng. Rowaphos được thay mới mỗi khi nồng độ PO4 có dấu hiệu tăng. Tôi cố gắng thay vật liệu lọc thường xuyên để tránh các chỉ số nước thay đổi đột ngột.
• Tôi cắt tỉa san hô mỗi khi thấy chúng có dấu hiệu tiến sát quá gần đến nhau. Tôi thường trao đổi các mảnh san hô nhỏ với cửa hàng cá cảnh biển gần nhà. Tôi cũng thường bán lại các mảnh san hô này cho các người chơi khác để đảm bảo là giống san hô đó được lưu lại khi bể của tôi chẳng may gặp vấn đề và san hô chết. Mỗi lầnthò tay vào bể cá, tôi thường dùng cây gắp san hô 3 càng để kéo các bụi xenia và bắt sao biển gai.
• Máy tách bọt protein skimmmer được vệ sinh hàng tuần. Khi vệ sinh máy tách bột, tôi cũng tranh thủ kiểm tra lại đường ống xem có bị tắc hay dò rỉ không. Khi chui đầu vào bể lọc, tôi cũng đổ đầy bình chứa Canxi, Alk, Ma-giê và vodka.

Tôi vệ sinh bể lọc định kỳ từ 3-6 tháng tùy thuộc vào lượng chất bẩn thô tích tụ ở đáy bể lọc. Như tôi nói ở trên, tôi khong sử dụng tất lọc nên bể lọc rất chóng bẩn. Mỗi khi vệ sinh và thau đáy bể lọc, san hô nở polyp rất mạnh. Bơm chính và skimmer cũng được vệ sinh kỹ càng mỗi lần thau bể lọc.

Ngoài các việc trên, tôi cố gắng tránh động tay trực tiếp vào bể.

 

Một vài ý nghĩ khác

• Chăm sóc bể cá cảnh biển này là một thử thách lớn đối với tôi. Ví dụ như việc quản lý và cân đối dinh dưỡng / chất thải của cá và san hô do tôi cho ăn quá nhiều. Tôi cũng học hỏi được rất nhiều điều từ bể cá này, nó là nguồn cơn của nhiều lần cáu giận nhưng cũng nhiều lần làm tôi vui vẻ. Tôi nghĩ tôi không phải là người duy nhất có cảm xúc lẫn lộn như vậy. Tôi không thể tin nổi là bể cá của mình được bầu chọn là bể cá của tháng. Đây là nguồn động lực giúp tôi tiếp tục phấn đấu và cố gắng vì tôi không phải chuyên gia và còn rất nhiều điều để học hỏi.
• Trong tương lai, tôi sẽ nâng cấp lên bể dài 1800mm nhưng hiện tại thì chưa được do không có chỗ để. Tôi sẽ phải vất vả chuyển san hô và cá sang hệ thống trung chuyển, chứng kiến chúng lụi tàn, ốm yếu trong quá trình chuyển và phục hồi rồi tỏa sáng trong bể mới.

Lời cảm ơn

Tôi dành lời cảm ơn lớn nhất tới vợ tôi, người đã phải chịu đựng những cáu gắt, những tiếng chửi thề vô cớ, chịu sàn nhà ướt phải lấy khăn tắm để lau sàn, chịu ở trong căn nhà có trần nhà bị ố. Cô ấy cũng không được sử dụng nến thơm, nước hoa xịt phòng etc..trong phòng khách.

Tôi cũng muốn cảm ơn bạn tôi là MrDave, người đã cho tôi nhiều lời khuyên hữu ích trong suốt những năm qua. Và tất nhiên là phải nhắc đến anh trai tôi SoggyBongo, người đã “đưa tôi vào đời” và giúp đỡ tôi rất nhiều khi bắt đầu setup bể.

Quan trọng hơn cả, tôi muốn cảm ơn cộng đồng chơi cá cảnh biển. Tôi không dùng facebook nhiều nên forum là nơi tôi học hỏi, làm quen với các thành viên kỳ cựu. Đây là nơi tôi gặp được những “con nghiện” giống như tôi. Các bạn xứng đáng được ca ngợi vì đã cùng “tụt hố” giống tôi.